"Jeśli otwierasz usta, słowa twoje winny być cenniejsze od milczenia"
przysłowie arabskie

poniedziałek, 14 czerwca 2010

Wspomnienia podróżników z Libanu

Maria Kulanek i Jakub Gałęziowski

HISTORIE MÓWIONE
I SŁUCHANE
Bejrut, 29.03-04.04.2009

Najpierw zrodził się pomysł podróży. Po zeszłorocznym pobycie w Iranie powrót na Bliski Wschód wydawał się oczywisty. Postanowiliśmy wybrać się do Syrii i Libanu. Ale podróż to nie tylko przemieszczanie się z miejsca na miejsce – bardzo chcieliśmy wykorzystać ten czas jak najlepiej. 
W związku z naszymi zainteresowaniami oraz pracą naukową i zawodową postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej Polonii mieszkającej w Libanie ze szczególnym uwzględnieniem najstarszego pokolenia Polek, które przybyły do Libanu w wyniku wojennych zawirowań. Dzięki życzliwości pań ze Wspólnoty Polskiej mogliśmy dotrzeć do kilku seniorek i utrwalić w formie dźwiękowej ich wspomnienia.
Przeprowadzone wywiady wpisują się w nurt badań nad historią najnowszą i pamięcią, który nosi nazwę historii mówionej (z ang. oral history). Rejestrowanie wspomnień tzw. świadków historii jest bardzo rozpowszechnione w krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych. W Polsce i innych krajach dopiero zdobywa popularność. Powstają archiwa, gdzie przechowywane są setki, a czasem tysiące płyt z nagranymi wspomnieniami. Takie relacje są źródłem, które wzbogaca naszą wiedzę o przeszłości, zwłaszcza o tych jej aspektach, które trudno zbadać innymi metodami, np. historia codzienności czy historia mentalności. Zdarza się, że stanowią one jedyne świadectwa, na podstawie których kształtuje się nasza wiedza (takim przykładem może być życie codzienne w obozach koncentracyjnych, znane nam w zasadzie tylko na podstawie relacji świadków). Coraz częściej nagrania dźwiękowe i wideo stają się częścią wystaw, ilustrują to, co można zobaczyć czy przeczytać. Wykorzystuje się je także w edukacji: niejednokrotnie wysłuchanie wspomnień konkretnej osoby jest dla młodzieży cenniejsze niż sucha lektura podręcznika. Ważne jednak, by historię mówioną uprawiać zgodnie z wypracowaną przez lata metodologią i zasadami, również, a może przede wszystkim etycznymi. Źródła mówione jak każde źródła wymagają krytyki, bez której będą mało zrozumiałe, a w pojedynczych przypadkach mogą stać się przyczyną nieporozumień. Materia jest delikatna, bezpośrednio bowiem dotyczy człowieka, stąd odpowiedzialność historyka wykorzystującego w swych badaniach takie źródła jest ogromna.
Wspomnienia nagrane podczas tygodniowego pobytu w Bejrucie wejdą w skład relacji przeprowadzanych w ramach projektu „Polacy na Wchodzie” Ośrodka Karta z Warszawy. W przyszłości biografia każdego ze świadków wraz z fragmentami wypowiedzi oraz fotografie dostępne będą w portalu internetowym poświęconym losom najstarszego pokolenia Polaków, którzy z różnych przyczyn znaleźli się poza granicami powojennej Polski. Do tej pory wywiady przeprowadzane były na terenie Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy, Rosji i Kazachstanu – teraz także i Libanu. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości uda się uzupełnić materiał o kolejne rozmowy, a także o fotografie archiwalne i inne źródła. Warto byłoby także zaprezentować pozyskane zbiory szerszej publiczności, zarówno w Libanie jak i w Polsce, gdzie wiedza na temat związków pomiędzy oboma krajami w czasie II wojny światowej jest znikoma. Ukazanie ich poprzez losy konkretnych osób w postaci wystawy czy niewielkiej publikacji miałoby wymowny charakter.
Nasz pobyt w Libanie to nie tylko wywiady z najstarszymi Polkami. Mieliśmy także okazję spotkać się z bratem Władysławem Kurasiem, wysłuchać jego historii życia i spędzić miły czas w Mont la Salle. W Bhannes odwiedziliśmy siostrę Krystynę Zawadzką, która opowiedziała nam o swojej pracy i oprowadziła po szpitalu i całym ośrodku. Pomiędzy tymi wizytami goszczeni byliśmy także przez inne panie ze Wspólnoty oraz oglądaliśmy lekcje w polskiej szkole. Wszystkie spotkania i rozmowy były dla nas bardzo cenne i na długo pozostaną w pamięci.
Szczególnie dziękujemy paniom Annie Saleh i Marzenie Zielińskiej-Schemaly za wszelką pomoc w trakcie naszego pobytu.
Maria Kulanek, polonistka, studentka Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie przy Uniwersytecie Jagiellońskim.
Jakub Gałęziowski, absolwent historii na Uniwersytecie Jagiellońskim, prezes Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej, współpracuje z rozmaitymi instytucjami przy realizacji projektów oral history. Z zamiłowania podróżnik.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz